Git یک سیستم کنترل نسخه است که امکان ثبت، مدیریت و پیگیری تغییرات کد را در هر مرحله از توسعه فراهم میکند. این ابزار برای کار با پروژههای کوچک و بزرگ کاربرد دارد و برنامهنویس میتواند تاریخچهی کامل کد را در اختیار داشته باشد و بدون نگرانی از دست رفتن نسخههای قبلی، روی بخشهای جدید کار کند.
اهمیت Git زمانی بیشتر دیده میشود که چند نفر همزمان روی یک پروژه فعالیت میکنند. تیمهای توسعهی نرمافزار برای هماهنگی بهتر، جلوگیری از تداخل کد و ساخت شاخههای جداگانه برای هر ویژگی از Git بهره میبرند. به همین دلیل گیت به پایهی اصلی جریان کار توسعهدهندگان تبدیل شده است. برای شناخت کاملتر Git و یادگیری نکات کاربردی در استفاده از آن ادامهی مقاله را از دست ندهید.
Git چیست؟
Git یک ابزار کنترل نسخه است که لینوس توروالدز در سال ۲۰۰۵ آن را ساخت تا توسعهدهندگان بتوانند تغییرات کد را گامبهگام ثبت کنند و تاریخچهی پروژه را در اختیار داشته باشند. کاربرد اصلی Git این است که برنامهنویس بتواند روی بخشهای مختلف پروژه کار کند، نسخههای قبلی را نگه دارد و روند توسعه را منظم پیش ببرد.
تفاوت اصلی Git با سیستمهای مدیریت نسخهی قدیمیتر مانند SVN و Mercurial در معماری توزیعشدهی آن است. در Git هر توسعهدهنده یک نسخهی کامل از مخزن را روی سیستم خود دارد و میتواند مستقل از سرور مرکزی تاریخچه، شاخهها و تغییرات را مدیریت کند. این ساختار نهتنها سرعت کار را افزایش میدهد، بلکه مدیریت دقیقتر تغییرات را فراهم میسازد. ابزارهای قدیمیتر بیشتر وابسته به یک مخزن مرکزی هستند و در نتیجه همکاری همزمان و مدیریت نسخهها در آنها محدودتر و پیچیدهتر است.
ویژگیهای Git
Git با مجموعهای از قابلیتهای عملی، روند توسعهی نرمافزار را منظم میکند. توسعهدهنده با کار روی ویژگیهای جدید میتواند مسیر تغییرات را کنترل و شاخههای مختلف را بهشکل دقیق مدیریت کند.
1. شاخهبندی (Branching)
این ویژگی امکان ساخت شاخههای جداگانه در یک مخزن را فراهم میکند. با این روش، توسعهدهنده میتواند یک ویژگی جدید را روی یک مسیر مستقل پیش ببرد و کد اصلی پروژه بدون تغییر باقی بماند. این قابلیت برای کار تیمی و توسعهی همزمان چند بخش بسیار مهم است.
2. ادغام (Merge)
Merge برای ادغام شاخهها کاربرد دارد. زمانی که یک ویژگی کامل شد، شاخهی مربوط به آن با شاخهی اصلی یکی میشود. Git در این فرآیند با حفظ تاریخچهی تغییرات اختلافها را با کمترین تداخل برطرف میکند.
3. تاریخچه خطی (Rebase)
این ویژگی برای مرتبکردن تاریخچه و یکدستکردن مسیر تغییرات به کار میرود. این قابلیت جریان کار را تمیزتر نشان میدهد و باعث میشود ادغام شاخهها سادهتر باشد. در پروژههایی که چند شاخه همزمان توسعه پیدا میکنند، Rebasing نظم بهتری ایجاد میکند.
مزایای استفاده از Git
Git ابزار اصلی بسیاری از تیمهای برنامهنویسی است، چون امکان مدیریت منظم تغییرات و هماهنگی دقیق میان اعضای تیم را فراهم میسازد. این ابزار روند توسعه را نظارتپذیر میکند و سرعت کار گروهی را بالا میبرد.
1. در تیمهای برنامهنویسی و پروژههای بزرگ
گیت امکان ساخت شاخههای جداگانه را مهیا میسازد و این ویژگی باعث میشود هر عضو تیم بتواند روی بخش مشخصی کار کند بدون این که نسخهی اصلی پروژه دچار تغییر ناخواسته شود. ثبت دقیق تاریخچه، امکان بازگشت به نسخههای قبلی و مدیریت مستقل هر بخش از پروژه، کار تیمی را سریعتر و ایمنتر میکند. بهکمک این ساختار در پروژههای بزرگ از تداخل کد جلوگیری میشود و روند توسعه در کنترل میماند.
2. از نظر عملکرد و سرعت
Git ساختار توزیعشده دارد و همین موضوع سرعت کار را بالا میبرد، چون بسیاری از عملیاتها مانند Commit و بررسی تاریخچه بهشکل محلی انجام میشوند. در مقایسه با ابزارهایی مانند SVN، گیت برای کار روی پروژههای بزرگ مقیاسپذیرتر است، نسخهها را سریعتر پردازش میکند و مدیریت شاخهها را راحتتر انجام میدهد. این تفاوتها موجب شده Git برای پروژههایی با حجم زیاد کد و تعداد بالای توسعهدهنده انتخاب مناسبتری باشد.
ابزارهای گیت
Git در کنار مجموعهای از سرویسها و ابزارهای کمکی استفاده میشود. این ابزارها مدیریت مخزن، همکاری تیمی و کنترل تغییرات را سادهتر میکنند و برای پروژههای کوچک و بزرگ کاربرد دارند.
1. سرویسهای مدیریت مخزن
پلتفرمهایی مانند GitHub ،GitLab و Bitbucket امکان ذخیرهسازی مخزن، همکاری تیمی، بررسی کد و مدیریت شاخهها را در اختیار کاربر میگذارند. این سرویسها برای توسعهدهندگانی که روی پروژههای مشترک کار میکنند پایهی اصلی هماهنگی و نسخهسازی هستند.
2. افزونهها و جریانهای کاری Git
ابزارهایی مانند GitFlow الگوی مشخصی برای ساخت شاخهها و مدیریت چرخهی توسعه ارایه میدهند. این افزونه روند توسعهی ویژگیها، رفع خطا و انتشار نسخهها را استاندارد میکند و برای تیمهایی با پروژههای مرحلهبندیشده مناسب است.
3. ابزارهای گرافیکی مدیریت Git
نرمافزارهایی مانند GitKraken مسیر شاخهها، تاریخچه و تغییرات هر نسخه را بهشکل بصری نمایش میدهند. این ابزارها برای توسعهدهندگانی که با محیط گرافیکی را کار میکنند بسیار مفید است و عملیاتهایی مانند Commit ،Merge و Rebase را سادهتر میسازد.
کاربردهای Git
این ابزار در بیشتر پروژههای نرمافزاری استفاده میشود و مدیریت نسخهها را سادهتر پیش میبرد. گیت امکان همکاری تیمی و کنترل دقیق تغییرات را فراهم میکند.
1. مدیریت کد در پروژههای متنباز
Git پایهی اصلی توسعهی پروژههای متنباز است و صدها نفر میتوانند روی یک مخزن مشترک کار کنند بدون این که نسخهی اصلی پروژه دچار تداخل شود.
2. استفاده در نرمافزارهای بزرگ و پیچیده
گیت امکان ساخت شاخههای جداگانه را فراهم میسازد و همین موضوع مدیریت بخشهای مختلف یک پروژه بزرگ را آسان میکند.
3. بهبود همکاری تیمی
این ابزار تاریخچهی تغییرات را ثبت میکند و سبب میشود اعضای تیم بدانند هر تغییر را چه کسی و در چه زمانی انجام میدهد. این ویژگی باعث میشود روند هماهنگی سریعتر و شفافتر باشد.
4. کمک به جریان توسعه و نگهداری پروژه
Git بازگشت به نسخههای قبلی، بررسی تغییرات و توسعهی ویژگیهای جدید را بدون ایجاد اختلال در کد اصلی ممکن میسازد.
نحوهی نصب Git
نصب Git روی هر سیستمعامل روند سادهای دارد و تنها تفاوت در ابزار نصب است. هدف این مراحل، فعالکردن محیطی است که بتوانید دستورهای Git را در خط فرمان اجرا و مخزنهای خود را مدیریت کنید.
1. نصب Git در ویندوز
پس از دریافت بستهی نصب Git از سایت رسمی، در بخش تنظیمات، مسیر پیشفرض برای نصب و گزینههای گذر از خط فرمان را انتخاب کنید. پس از پایان نصب، دو محیط برای کار فعال میشود: Git Bash و Git CMD. برای بررسی صحت مراحل نصب میتوان دستور git –version را اجرا کرد.
2. نصب Git در لینوکس
Git اغلب در مخازن رسمی توزیع وجود دارد و نیاز به دانلود جداگانه نیست. در توزیعهایی مانند اوبونتو، اجرای دستور زیر Git را نصب میکند:
sudo apt install git
در فدورا یا CentOS از دستورهای مشابه dnf install git یا yum install git استفاده میشود. بعد از نصب، با اجرای git –version میتوان وضعیت نصب را بررسی کرد.
3. نصب Git در مک (macOS)
سادهترین روش نصب، استفاده از Homebrew است. دستور brew install git باید روی سیستم فعال شود. کاربران میتوانند بستهی رسمی macOS را هم دانلود و هم بهشکل گرافیکی نصب کنند. مانند سایر سیستمها، اجرای git –version صحت نصب را نشان میدهد.
توجه داشته باشید که بهتر است فرآیند استقرار پروژه روی یک زیرساخت ابری انجام شود. توسعهدهندگان میتوانند نسخهی نهایی پروژه را روی سرور ابری مستقر کنند تا پایداری و مقیاسپذیری پروژه پایدار بماند.
تفاوت Git با SVN و Mercurial
Git در مقایسه با ابزارهای قدیمیتر مانند SVN و Mercurial ساختار متفاوتی دارد. این تفاوتها بر عملکرد، سرعت، امنیت و انعطافپذیری تاثیر مستقیم میگذارند. Git بهدلیل معماری توزیعشده، سرعت بالا و امکان کار آفلاین، انتخاب اصلی توسعهدهندگان در پروژههای بزرگ و متنباز است.
| ویژگیها | Git | SVN | Mercurial |
| معماری | توزیعشده | متمرکز | توزیعشده |
| سرعت عملیات | بسیار سریع، بهخصوص در Commit و بررسی تاریخچه | کندتر بهخاطر وابستگی به سرور مرکزی | سریع ولی با امکانات کمتر نسبت به Git |
| انعطافپذیری شاخهها | بسیار بالا؛ Branching سبک و سریع | Branching سنگینتر و کندتر | Branching خوب ولی محدودتر از Git |
| کار آفلاین | کامل، تقریبن تمام عملیات بهشکل محلی انجام میشود | نیاز دایمی به سرور | امکان کار آفلاین دارد، ولی کمتر از Git |
| محبوبیت در پروژههای متنباز | بسیار بالا؛ استاندارد اصلی نرمافزارهای متنباز | کم | متوسط |
| امنیت و یکپارچگی داده | بالا؛ استفاده از SHA-1 برای ثبت تاریخچه | پایینتر از Git | خوب ولی کمتر مورد استفاده در پروژههای بزرگ |
| مناسب برای پروژههای بزرگ و پیچیده | بله | محدود | محدود در پروژههای بسیار بزرگ |
تفاوت GitHub و GitLab چیست؟
GitHub و GitLab دو سرویس پرکاربرد برای مدیریت مخزن و کار با Git هستند. این پلتفرمها فضای مشترکی برای ذخیرهسازی کد، همکاری تیمی و بررسی تغییرات فراهم میکنند و نقش مهمی در پروژههای نرمافزاری دارند. هر دو سرویس امکان نگهداری مخزن، مدیریت شاخهها، بررسی کد و کار گروهی را در دسترس قرار میدهند. GitHub بیشتر بهدلیل جامعهی بزرگ و پروژههای متنباز شناخته میشود. GitLab قابلیتهای بیشتری برای مدیریت کامل چرخهی توسعه ارایه میدهد.
GitHub همکاری تیمی را سادهتر میکند و محیط اجتماعی فعالی دارد. GitLab ابزارهای بیشتری مانند CI/CD داخلی، مدیریت وظایف و کنترل دقیقتر تنظیمات ارایه میدهد. GitHub بیشتر مناسب پروژههایی است که روی مشارکت عمومی تمرکز دارند؛ در حالی که GitLab برای تیمهایی که نیاز به کنترل کامل و درونسازمانی دارند کاربردیتر است.
دستورهای مهم Git
چند دستور پایه در Git وجود دارد که بیشتر مراحل کار با مخزن را شکل میدهند. این دستورها برای ایجاد مخزن، ثبت تغییرات و هماهنگی با مخزنهای دیگر استفاده میشوند و در تمام پروژهها به کار میآیند.
- git init: مخزن جدید ایجاد و پوشهی پروژه را وارد حالت کنترل نسخه میکند.
- git clone: مخزن موجود را بهشکل کامل روی سیستم کپی میکند؛ همراه با تمام شاخهها و تاریخچه.
- git add: تغییرات فایلها را برای ثبت آماده و آنها را وارد مرحله Staging میکند.
- git commit: تغییرات را ذخیره و یک نسخهی جدید از پروژه ایجاد میکند.
- git pull: آخرین تغییرات مخزن اصلی را دریافت و با نسخهی فعلی پروژه ترکیب میکند.
- git push: تغییراتی را که بهشکل محلی ثبت شدهاند، به مخزن اصلی ارسال میکند.
- git merge: یک شاخه را با شاخه دیگر ادغام میکند و تغییرات را در یک مسیر مشترک قرار میدهد.
امنیت گیت
Git در فرآیند version control امنیت بالایی دارد، چون تاریخچهی پروژه را با ساختار ثابت ذخیره و هر نسخه را با یک هش رمزنگاریشده ثبت میکند. این ساختار موجب میشود هیچ تغییری بدون ثبت و شناسایی باقی نماند و مسیر توسعه همیشه قابلیت ردگیری داشته باشد. استفاده از کلیدهای رمزنگاریشده برای امضای commitها و بررسی اصالت نسخهها نیز امنیت بیشتری ایجاد میکند و در پروژههایی که چند توسعهدهنده همزمان کار میکنند مانع از دستکاری ناخواسته یا ثبت اشتباه میشود.
سرویسهایی که با گیت کار میکنند مانند GitHub و GitLab، ابزارهای بیشتری مانند احراز هویت دو مرحلهای و کلیدهای SSH را ارایه میدهند تا دسترسی به مخزن ایمنتر شود. کلید SSH فقط به سیستمهای مجاز اجازهی اتصال میدهد و احراز هویت دو مرحلهای مانع ورود کاربران ناشناس میشود. این ترکیب امنیتی Git را به گزینهای مناسب برای پروژههای بزرگ، حساس و سازمانی تبدیل کرده است؛ پروژههایی که نیاز به کنترل دقیق، دسترسی محدود و ثبت امن تاریخچه دارند.
پروژههایی که پس از هر Commit یا Release روی سرور مستقر میشوند، برای حفظ امنیت در برابر تهدیدهای آنلاین نیاز به لایههای محافظتی دارند. راهکار امنیت ابری آروانکلاد برای محافظت از APIها، امنیت نسخهها را بهطور کامل تکمیل میکند.
جمعبندی
شناخت git و شیوهی کارکرد آن برای هر برنامهنویسی ضروری است. این ابزار پایهی اصلی مدیریت نسخه و همکاری تیمی در پروژههای نرمافزاری محسوب میشود و امکان ثبت دقیق تغییرات، کنترل شاخهها و توسعهی همزمان چند بخش از پروژه را مهیا میکند. همین ساختار باعث میشود روند توسعه در پروژههای بزرگ و پیچیده قابلیت کنترل و ردگیری داشته باشد.
Git در کنار سرویسهایی مانند GitHub و GitLab جریان توسعه را شفافتر و ایمنتر میکند و به تیمها این امکان را میدهد تا کد را بهشکل منظم، مرحلهبهمرحله و بدون تداخل پیش ببرند. مزایای آن در سرعت، امنیت و انعطافپذیری سبب شده گیت به استاندارد اصلی مدیریت پروژههای کدنویسی تبدیل شود.
