HTTPS نسخه‌ای امن از HTTP است که ارتباط بین مرورگر شما و وب‌سایت‌ها را رمزگذاری می‌کند. در این پروتکل برای تامین امنیت، از فناوری SSL/TLS استفاده می‌شود.
فرض کنید در حال نوشتن یک نامه‌ی شخصی هستید و آن را بدون پاکت و مهر و موم، دست یک پیک ناشناس می‌سپارید تا به مقصد برساند. هر کسی در مسیر می‌تواند آن نامه را باز کند، بخواند یا حتا متنش را عوض کند. این دقیقن همان اتفاقی است که در HTTP می‌افتد؛ اطلاعات(مثل رمز عبور یا شماره کارت بانکی)بدون رمزنگاری ارسال می‌شوند و هر فرد یا سیستمی در مسیر ارتباط، اگر بخواهد، می‌تواند به آن‌ها دسترسی پیدا کند. در مقابل، HTTPS این نامه را در یک پاکت مهر و موم‌شده قرار می‌دهد که فقط گیرنده‌ی نهایی، کلید باز کردن آن را دارد. این امنیت با کمک پروتکل SSL/TLS فراهم می‌شود و باعث می‌شود حتا اگر کسی در میانه‌ی راه به داده‌ها دسترسی پیدا کند، محتوای آن برایش بی‌معنا و غیرقابل‌خواندن باشد.
در ادامه‌ی این مقاله، ابتدا با مفهوم HTTPS آشنا می‌شویم، سپس تفاوت HTTP و HTTPS را بررسی می‌کنیم، نحوه‌ی عملکرد این پروتکل را توضیح می‌دهیم و در نهایت به نقش آن در تامین امنیت وب می‌پردازیم.
HTTPS چیست و چه تفاوتی با HTTP دارد؟
HTTPS کوتاه‌شده‌ی HyperText Transfer Protocol Secure به معنای «پروتکل امن انتقال ابرمتن» است. این پروتکل، نسخه‌ای ایمن از HTTP محسوب می‌شود و برای انتقال داده‌ها بین مرورگر و سرور استفاده می‌شود. همان‌طور که مشخص است وجود حرف S در انتهای HTTP، معادل کلمه Secure به معنای امنیت، همان چیزی است که تفاوت HTTPS و HTTP را رقم می‌زند.
این امنیت با اضافه شدن لایه‌ای به نام SSL/TLS فراهم می‌شود که وظیفه‌اش رمزنگاری داده‌ها در زمان انتقال است. با استفاده از این رمزنگاری، اطلاعات ارسالی بین کاربر و سرور از دید افرادِ غیرمجاز پنهان می‌مانند و امکان شنود یا دستکاری آن‌ها از بین می‌رود. در واقع، HTTPS محرمانه‌بودن داده‌ها را تضمین می‌کند و در برابر حملات احتمالی، از ارتباط کاربران با وب‌سایت محافظت می‌کند.
HTTPS چگونه کار می‌کند؟
پروتکل HTTPS برای این‌که ارتباط بین کاربر و وب‌سایت امن باشد، از یک روش رمزنگاری استفاده می‌کند. این روش با کمک پروتکلی به نام TLS (مخفف Transport Layer Security) انجام می‌شود.
TLS از یک سیستم رمزنگاری خاص به نام زیرساخت کلید عمومی نامتقارن استفاده می‌کند. در این روش، برای رمزنگاری و رمزگشایی اطلاعات، دو نوع کلید مختلف وجود دارد:
- کلید خصوصی (Private Key): این کلید فقط در اختیار صاحب وب‌سایت است و روی سرور نگهداری می‌شود. وظیفه‌ی آن رمزگشایی اطلاعاتی‌ست که با کلید عمومی رمز شده‌اند.
- کلید عمومی (Public Key): این کلید برای همه در دسترس است. هر کسی که بخواهد به‌شکل امن با وب‌سایت ارتباط برقرار کند، از این کلید استفاده می‌کند. اطلاعاتی که با این کلید رمزنگاری می‌شوند، فقط توسط کلید خصوصی قابل رمزگشایی هستند.
به زبان ساده، کلید عمومی برای قفل کردن اطلاعات است و فقط کلید خصوصی می‌تواند آن قفل را باز کند. این روش باعث می‌شود حتا اگر کسی در میانه‌ی مسیر به داده‌ها دسترسی داشته باشد، نتواند آن‌ها را بخواند یا تغییر دهد.
گواهینامه SSL چیست و چرا مهم است؟
بیایید به پرسش SSL چیست پاسخ دهیم. SSL یا Secure Sockets Layer یک پروتکل امنیتی بر پایه‌ی رمزنگاری است که برای محافظت از اطلاعات در اینترنت طراحی شده است. این فناوری اولین‌بار در سال ۱۹۹۵ توسط شرکت Netscape توسعه پیدا کرد تا حریم خصوصی، احراز هویت و یکپارچگی داده‌ها را در ارتباطات اینترنتی تضمین کند. SSL پایه‌گذار پروتکل پیشرفته‌تری به نام TLS است که امروزه بیش‌تر وب‌سایت‌ها از آن استفاده می‌کنند.
گواهینامه SSL، در واقع یک مدرک دیجیتال است که به کاربران نشان می‌دهد وب‌سایت‌ها امن و معتبر هستند. وقتی سایتی از این گواهی استفاده می‌کند، ارتباط بین مرورگر و سرور رمزنگاری می‌شود؛ یعنی اطلاعات رد و بدل شده (مثل رمز عبور یا اطلاعات کارت بانکی) قابل خواندن یا دستکاری توسط دیگران نیست. نشانه‌ی ساده‌ی وجود این گواهی، نمایش قفل کنار آدرس سایت در مرورگر است.
انواع گواهی‌نامه‌های SSL
گواهی‌نامه‌های SSL بسته به نوع اعتبارسنجی و تعداد دامنه‌هایی که پوشش می‌دهند، به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند:
- EV SSL (گواهینامه اعتبارسنجی توسعه‌یافته)
- OV SSL (گواهینامه اعتبار سازمان)
- DV SSL (گواهینامه اعتبار دامنه)
- Wildcard SSL (گواهینامه SSL وایلدکارت)
- MDC SSL (گواهینامه SSL چند دامنه‌ای)
UCC SSL (گواهینامه ارتباطات یکپارچه)
فرآیند دریافت گواهینامه SSL از طریق مراجع صادرکننده‌ی معتبر که با عنوان CA یا Certificate Authority شناخته می‌شوند، انجام می‌شود. این فرآیند معمولن شامل چند مرحله‌ی اصلی است:
- راه‌اندازی سرور و به‌روزرسانی رکورد WHOIS دامنه (اطلاعاتی مانند نام و آدرس شرکت)
- ایجاد درخواست امضای گواهی (CSR) توسط شرکت میزبانی وب
- ارسال این درخواست به مرجع صدور گواهی
- نصب گواهی صادرشده روی وب‌سایت.
هزینه‌ی دریافت SSL بسته به نوع گواهی و سطح اعتبارسنجی آن، می‌تواند از نسخه‌های رایگان تا گزینه‌های حرفه‌ای گران متغیر باشد. اما آن‌چه اهمیت ویژه دارد، انتخاب یک ارایه‌دهنده‌ی معتبر و قابل‌اعتماد است؛ چراکه امنیت، اعتماد کاربران و حتا عملکرد صحیح گواهینامه، به اعتبار مرجع صادرکننده‌ی آن بستگی دارد.
مزایای HTTPS برای وب‌سایت‌ها و کاربران
پروتکل HTTPS نقش مهمی در ایمن‌سازی تبادل داده‌ها میان کاربر و وب‌سایت دارد. فعال‌سازی آن تاثیر مستقیمی بر عملکرد، اعتبار و امنیت یک وب‌سایت می‌گذارد. در ادامه به مزایای اصلی آن اشاره می‌کنیم:
1. محافظت از اطلاعات حساس
هنگام وارد کردن اطلاعاتی مانند رمز عبور یا شماره کارت بانکی، رمزنگاری داده‌ها از طریق HTTPS مانع از شنود یا دستکاری آن‌ها می‌شود. این ویژگی، پایه‌ای برای امنیت وب‌سایت در برابر حملات رایج اینترنتی است.
2. جلب اعتماد کاربران
نمایش قفل امنیتی و عبارت «HTTPS» در نوار آدرس، به کاربران نشان می‌دهد که وب‌سایت از استانداردهای امنیتی پیروی می‌کند. این موضوع به‌ویژه در وب‌سایت‌های فروشگاهی یا خدمات مالی، باعث افزایش اعتماد به وب‌سایت‌ها می‌شود.
3. تاثیر HTTPS بر بهبود سئو سایت
گوگل استفاده از HTTPS را یکی از فاکتورهای مثبت برای رتبه‌بندی در نتایج جست‌و‌جو در نظر می‌گیرد. وب‌سایت‌هایی که از این پروتکل استفاده می‌کنند، شانس بیش‌تری برای کسب جایگاه بهتر در نتایج دارند.
تاثیر HTTPS بر سئو و رتبه‌بندی وب‌سایت‌ها
در سال ۲۰۱۴، گوگل اعلام کرد استفاده از HTTPS به‌طور رسمی به‌عنوان یکی از سیگنال‌های رتبه‌بندی در الگوریتم جست‌و‌جو در نظر گرفته شد. اگرچه در ابتدا تاثیر آن محدود به کمتر از ۱٪ از جست‌و‌جوهای جهانی بود، اما با گذشت زمان، این فاکتور اثر بیش‌تری پیدا کرد و اکنون روی بخش بزرگی از وب‌سایت‌ها در نتایج جست‌و‌جوی گوگل تاثیر دارد.
استفاده از HTTPS باعث افزایش اعتماد کاربران به وب‌سایت می‌شود، چرا که وجود نماد قفل در نوار آدرس، حس امنیت ایجاد می‌کند. این حس امنیت بخشی از تجربه کاربری است و در الگوریتم Page Experience گوگل نیز تاثیرگذار است. از طرفی، گوگل معمولن به سایت‌هایی که از HTTPS استفاده می‌کنند، رتبه‌ی بالاتری اختصاص می‌دهد، چون این وب‌سایت‌ها استانداردهای امنیتی را رعایت کرده‌اند.
اگر یک وب‌سایت هنوز از HTTP استفاده کند، ممکن است کاربران به آن اعتماد نکنند؛ به‌ویژه وقتی مرورگر هشدار دهد که سایت ناامن است. این هشدارها باعث می‌شود خیلی از بازدیدکنندگان بدون تعامل، سایت را ترک کنند. از طرفی، ابزارهای آماری هم نمی‌توانند به‌درستی منبع بازدیدها را ثبت کنند، چون اطلاعات ترافیک گم می‌شود یا اشتباه نمایش داده می‌شود. استفاده از HTTPS علاوه‌بر این‌که امنیت سایت را بالا می‌برد، بلکه باعث جلب اعتماد کاربران، کاهش نرخ خروج و در نهایت بهبود رتبه در نتایج جست‌و‌جوی گوگل می‌شود.
چالش‌ها و اشتباهات رایج در پیاده‌سازی HTTPS
هرچند استفاده از HTTPS مزایای زیادی برای امنیت و سئو دارد، اما در هنگام پیاده‌سازی آن برخی خطاها و چالش‌های فنی می‌توانند عملکرد وب‌سایت را دچار اختلال کنند یا حتا موجب افت رتبه در موتورهای جست‌و‌جو شوند.
خطای Mixed Content
در برخی صفحات دارای HTTPS، ممکن است بخش‌هایی از محتوا مانند تصویرها، ویدیوها یا اسکریپت‌ها هنوز از طریق HTTP بارگذاری شوند. این وضعیت باعث می‌شود که مرورگر صفحه را به‌طور کامل ایمن تشخیص ندهد و به کاربر هشدار دهد. چنین هشدارهایی می‌تواند باعث کاهش اعتماد بازدیدکننده شده و احتمال خروج او از سایت را افزایش دهد. برای حفظ امنیت کامل و جلب اعتماد کاربران، باید تمام اجزای صفحه از طریق HTTPS بارگذاری شوند.
تنظیمات اشتباه در ریدایرکت یا بهینه‌سازی SSL
گاهی وب‌سایت‌ها پس از دریافت گواهینامه SSL، فراموش می‌کنند نسخه HTTP صفحات را به HTTPS ریدایرکت کنند یا ریدایرکت‌ها به‌درستی انجام نمی‌شوند. این موضوع هم باعث ایندکس شدن نسخه‌های تکراری توسط گوگل می‌شود و هم بر تجربه کاربر تاثیر منفی دارد. هم‌چنین، پیکربندی نادرست SSL از نظر امنیتی می‌تواند آسیب‌پذیری‌هایی ایجاد کند.
راهکار برای جلوگیری از مشکلات سئو و امنیتی
برای پیش‌گیری از این مشکلات، توصیه می‌شود فرآیند ارتقای امنیت سایت را متخصصین این حوزه انجام دهند. آن‌ها می‌توانند با استفاده از ابزارهایی مانند Google Search Console یا بررسی‌کننده‌های SSL، خطاهای امنیتی را شناسایی و برطرف کنند. هم‌چنین، اطمینان از عملکرد درست DNS، شبکه توزیع محتوا (CDN) و سایر بخش‌های زیرساخت وب نیز ضروری‌ست.
اگر در انتخاب ابزار یا زیرساخت مناسب تردید دارید، دانستن تفاوت VPN و VPS می‌تواند به تصمیم‌گیری بهتر در زمینه امنیت و ساختار سرور کمک کند.
چگونه وب‌سایت خود را به HTTPS ارتقا دهیم؟
برای فعال‌سازی پروتکل HTTPS در یک وب‌سایت، باید چند مرحله‌ی کلیدی به‌درستی انجام شود. این مراحل هم از نظر فنی و هم از نظر بهینه‌سازی سئو اهمیت دارند و باید با دقت اجرا شوند.
1. دریافت و نصب گواهینامه SSL
نخستین گام، تهیه‌ی یک گواهینامه SSL از یک ارایه‌دهنده‌ی معتبر است. این گواهینامه باید روی سرور وب‌سایت نصب شود و بسته به نوع زیرساخت، فرآیند نصب می‌تواند متفاوت باشد. در بسیاری از محصولات ابری مانند هاست، سرور مجازی یا CDN، امکان نصب سریع و خودکار SSL فراهم شده که باعث ساده‌تر شدن راه‌اندازی HTTPS می‌شود.
2. تنظیم ریدایرکت 301 از HTTP به HTTPS
تمام صفحات وب‌سایت باید از نسخه HTTP به HTTPS به‌شکل دایم (با کد وضعیت 301) ریدایرکت شوند. این کار باعث می‌شود کاربران و موتورهای جست‌و‌جو تنها نسخه‌ی امن سایت را مشاهده کنند و از ایندکس شدن صفحات تکراری جلوگیری شود.
3. به‌روزرسانی منابع داخلی و لینک‌ها
تمام لینک‌های داخلی، فایل‌های CSS، جاوااسکریپت، تصویرها و سایر منبع‌ها باید به نسخه HTTPS تغییر داده شوند تا از بروز مشکل محتوای مخلوط (Mixed Content) جلوگیری شود.
4. به‌روزرسانی تنظیمات ابزارهای تحلیلی و سئو
آدرس سایت در ابزارهایی مانند Google Search Console ،Google Analytics و سایر سرویس‌های متصل باید به نسخه HTTPS تغییر یابد تا داده‌ها به‌درستی ثبت و گزارش شوند.
5. بررسی و حفظ رتبه سئو
پس از انجام تغییرات، با ابزارهایی مانند Screaming Frog یا ابزارهای بررسی SSL، عملکرد سایت را ارزیابی کنید. اگر فرآیند مهاجرت به HTTPS به‌درستی انجام شود، امنیت وب‌سایت افزایش می‌یابد و رتبه سایت در نتایج جست‌و‌جو حفظ خواهد شد.
نتیجه‌گیری
اگر بخواهیم در یک جمله بگوییم HTTPS چیست، می‌توان آن را پایه‌ای‌ترین ابزار برای ایجاد امنیت، اعتماد و عملکرد حرفه‌ای در وب دانست. این پروتکل با رمزنگاری داده‌ها، جلوگیری از دستکاری اطلاعات و ایجاد ارتباط امن، امنیت وب‌سایت را تا حد زیادی افزایش می‌دهد و در عین حال بر سئو و رتبه‌بندی نیز تاثیر مثبت می‌گذارد.
هم‌چنین، در این مقاله دیدیم که فعال‌سازی HTTPS صرفن به دریافت یک گواهینامه SSL محدود نمی‌شود؛ بلکه نیاز به دقت در تنظیمات فنی، ریدایرکت صحیح و حذف محتوای مخلوط دارد. با رعایت این موارد، می‌توان اطمینان داشت که وب‌سایت نه‌تنها امن و قابل اعتماد خواهد بود، بلکه در مسیر رشد و دیده‌شدن در نتایج جست‌و‌جو نیز قرار می‌گیرد.
