یک قطعی کوتاه یا حمله سایبری کافی است تا کسب‌وکار شما را از کار بیندازد. این‌جاست که بکاپ گیری در بحران اهمیت پیدا می‌کند. با تکیه بر پشتیبان‌گیری در شرایط اضطراری و حفاظت از داده‌ها در بحران، می‌توان پایداری داده‌ها را حفظ و امکان بازیابی داده‌ها پس از فاجعه را فراهم کرد. در این مطلب، درباره‌ی استراتژی‌های پشتیبان‌گیری در بحران با تمرکز بر فضای ابری و حفاظت از داده‌های مهم صحبت می‌کنیم. همراه ما باشید تا قدم‌به‌قدم، راه‌های عملی بکاپ گیری در بحران را مرور کنیم.
دلایل اهمیت بکاپ‌گیری در بحران چیست؟
وقتی سرویس‌ها حتا برای چند دقیقه از دسترس خارج می‌شوند، درآمد، اعتماد مشتری و تصویر برند آسیب می‌بیند. تصور کنید در اوج فروش، درگاه پرداخت ۱۰ دقیقه مختل شود؛ سفارش‌ها نهایی نمی‌شوند، پشتیبانی زیر فشار می‌رود و بخشی از مشتریان برای همیشه از خریدشان منصرف می‌شوند.
این‌جاست که بکاپ گیری در بحران و اجرای استراتژی‌های پشتیبان‌گیری معنا پیدا می‌کند. زیرا با انجام این اقدامات و دردسترس بودن نسخه‌های به‌روز، احتمال از‌دست‌رفتن اطلاعات کم و زمان بازیابی داده‌ها پس از فاجعه کوتاه‌تر می‌شود.
با اجرای استراتژی‌های پشتیبان‌گیری بحران و استفاده از زیرساخت‌هایی مانند ذخیره‌سازی چندشهری، ریسک وابستگی به یک نقطه (Single Point of Failure) کاهش می‌یابد و سیستم در برابر اختلال‌های احتمالی مقاوم‌تر می‌شود. نسخه‌های پشتیبان نیز با رمزنگاری و رعایت استانداردهای امنیتی، از اطلاعات حساس محافظت می‌کنند. در کنار این‌ها، تعیین اهداف بازیابی (RTO/RPO) و آمادگی زیرساخت باعث می‌شود هنگام بروز مشکل، داده‌ها با کمترین تاخیر بازیابی شده و به حفظ تداوم کسب‌وکار کمک کنند.
در ادامه به بررسی روش‌های بازیابی در بحران و برنامه‌ریزی برای دیزستر ریکاوری می‌پردازیم و می‌بینیم چگونه استراتژی‌های پشتیبان‌گیری بحران ریسک توقف سرویس را مهار می‌کند. اگر علاقه دارید بیش‌تر در مورد بازیابی پس از بحران بدانید، مطلب «Disaster recovery چیست» را مطالعه کنید.
آشنایی با روش‌ها و استراتژی‌های پشتیبان‌گیری در بحران
برای موفقیت بکاپ گیری در بحران، تنها داشتن یک نسخه از داده‌ها کافی نیست. آن‌چه واقعا اهمیت دارد، طراحی یک برنامه‌ی پشتیبان‌گیری چندلایه و هدفمند است که از ترکیب استراتژی‌های پشتیبان‌گیری در بحران ساخته شده باشد. این برنامه باید بتواند هم از داده‌ها به‌خوبی محافظت کند و هم در شرایط اضطراری بدون اختلال عمل کند.
در ادامه با سه روش کاربردی و مکمل آشنا می‌شویم: پشتیبان‌گیری آنلاین، آفلاین و چندشهری. این روش‌ها، به‌ویژه زمانی که بر پایه فضای ابری اجرا شوند، نه‌تنها پایداری داده‌ها را افزایش می‌دهند، بلکه روند بازیابی داده‌ها پس از فاجعه را سریع‌تر، مطمین‌تر و کم‌هزینه‌تر می‌کنند.
1. پشتیبان‌گیری آنلاین در سرویس‌های ابری
پشتیبان‌گیری آنلاین، به‌ویژه زمانی که بر بستر ابری انجام شود، یکی از موثرترین روش‌ها در بکاپ گیری در بحران به شمار می‌رود. در این مدل، داده‌ها به‌شکل مستمر و خودکار روی زیرساخت ابری ذخیره می‌شوند. امکاناتی مانند اسنپ‌شات‌های زمان‌بندی‌شده، نسخه‌بندی فایل‌ها، رمزنگاری سرتاسری و قابلیت قفل‌کردن نسخه‌ها به‌طور تغییرناپذیر (WORM)، پایه‌ای مطمین برای پشتیبان‌گیری از اطلاعات حساس فراهم می‌کنند.
هم‌چنین، قابلیت ذخیره‌‌ی داده‌ها بین مناطق مختلف باعث می‌شود زمان بازیابی (RTO) و نقطه بازگشت داده (RPO) به حداقل برسد تا یک راهکار بازیابی از بحران قابل اعتماد داشته باشیم. به عبارتی دیگر، کاهش RTO و RPO یعنی وقتی مشکلی پیش آمد، داده‌ها سریع‌تر و با کمترین فاصله‌ی زمانی از آخرین نسخه‌ی ذخیره‌شده، قابل بازیابی باشند. این موضوع به‌طور مستقیم به کاهش Downtime کمک می‌کند. برای آشنایی بیش‌تر با مفهوم Downtime از شما دعوت می‌کنیم مطلب «Downtime چیست» را مطالعه کنید.
2. پشتیبان‌گیری آفلاین
پشتیبان‌گیری آفلاین زمانی اهمیت پیدا می‌کند که تهدیدهایی مثل باج‌افزارها یا حملات سایبری، نسخه‌های آنلاین را هدف قرار می‌دهند. در این روش، داده‌ها روی دیسک‌های جداشدنی، نوارهای مغناطیسی (Tape) یا مخازن ایزوله ذخیره می‌شوند که به شبکه متصل نیستند. همین قطع ارتباط با شبکه، باعث می‌شود در زمان آلودگی گسترده یا حملات پیچیده، بتوان به نسخه‌ای سالم و بدون دستکاری دسترسی داشت.
هرچند این روش نسبت به پشتیبان‌گیری ابری سرعت کم‌تری در بازیابی دارد، اما به‌عنوان بخشی کلیدی از سیاست‌های بازیابی در بحران، نقش مکمل دارد و می‌تواند در شرایط بحرانی، تنها راه مطمین برای بازگرداندن اطلاعات باشد. این مدل، جایگاه مهمی در یک برنامه جامع بکاپ گیری در بحران دارد.
2. پشتیبان‌گیری چندشهری
پشتیبان‌گیری چندشهری یکی از مهم‌ترین روش‌ها برای افزایش تاب‌آوری در شرایط بحران است. در این رویکرد، داده‌ها به‌شکل توزیع‌شده در چند شهر یا منطقه‌ی مختلف ذخیره می‌شوند. این کار در زیرساخت‌های ابری با عنوان ذخیره‌سازی چندشهری شناخته می‌شود. این ساختار کمک می‌کند حتا اگر یک منطقه با قطعی یا اختلال مواجه شود، داده‌ها از مکان‌های دیگر در دسترس باشند و سرویس بدون توقف ادامه پیدا کند.
با استفاده از تکرار داده‌ها در نقاط مختلف جغرافیایی، هماهنگ‌سازی خودکار آنها و تعریف اهداف دقیق بازیابی (RTO/RPO)، می‌توان پایداری و حفاظت از داده‌ها در بحران را به سطح بسیار بالایی رساند.
در نهایت، هیچ روش بکاپی به‌تنهایی کافی نیست. ترکیب پشتیبان‌گیری آنلاین برای سرعت، آفلاین برای امنیت بیش‌تر و چندشهری برای تاب‌آوری، نقشه‌راهی کامل برای بکاپ گیری در بحران ایجاد می‌کند. با استفاده از امکانات فضای ابری برای بکاپ‌گیری در آروان‌کلاد و تدوین دقیق سیاست‌های بازیابی در بحران، می‌توان یک راهکار بازیابی از بحران ساخت که ریسک را کاهش می‌دهد و تداوم کسب‌وکار را تضمین می‌کند.
مراحل اجرایی پشتیبان‌گیری در بحران
طراحی یک برنامه‌ی کارآمد برای بکاپ گیری در بحران با شناخت اهداف کسب‌وکار آغاز می‌شود و تا زمان سنجش بازیابی در شرایط واقعی ادامه می‌یابد. این فرآیند در دل برنامه‌ریزی برای دیزستر ریکاوری قرار دارد و با تدوین دقیق سیاست‌های بازیابی در بحران، به مجموعه‌ای پایدار، قابل‌اتکا و قابل‌تکرار تبدیل می‌شود.
۱) تعیین اهداف و محدوده
پیش از هر چیز باید مشخص شود چه داده‌ها و سرویس‌هایی برای کسب‌وکار حیاتی هستند. برای هرکدام اهداف مشخصی تعریف می‌شود؛ مثلن این‌که هنگام اختلال، چه‌قدر زمان برای بازگرداندن اطلاعات (RTO) یا چه میزان داده قابل از دست رفتن است (RPO). این گام، پایه تصمیم‌گیری در همه‌ی گام‌های بعدی بکاپ گیری در بحران خواهد بود.
۲) انتخاب ابزار و معماری
برای داشتن یک زیرساخت پشتیبان‌گیری قابل اعتماد، بهتر است از ابتدا معماری خود را بر اساس سرویس‌های ابری طراحی کنید. سرویس‌های ابری امکاناتی مثل گرفتن نسخه‌های منظم از داده‌ها، نگه‌داری نسخه‌های مختلف، رمزنگاری پیشرفته و قابلیت قفل‌کردن فایل‌ها را در اختیار شما قرار می‌دهند. این موارد در زمان بحران، نقش حیاتی در حفظ امنیت و داده‌های شما دارند.
۳) الگوی نسخه‌ها و نگه‌داری
یکی از الگوهای توصیه‌شده برای افزایش اطمینان در فرآیند بکاپ گیری در بحران، مدل ۳–۲–۱–۰ است. بر اساس این مدل، باید از هر داده حداقل سه نسخه داشته باشید؛ این نسخه‌ها باید روی دو نوع رسانه متفاوت ذخیره شوند، یکی از آنها در مکانی جدا از محل اصلی نگه‌داری شود و در نهایت، هیچ‌گونه خطا یا مشکل در صحت نسخه‌های پشتیبان وجود نداشته باشد. این رویکرد، به‌ویژه هنگام پشتیبان‌گیری از داده‌های مهم، احتمال از دست رفتن اطلاعات را به‌طور قابل توجهی کاهش می‌دهد و به شکل قابل اعتمادی از تداوم دسترسی به داده‌ها در زمان بحران اطمینان حاصل می‌کند.
۴) اتوماسیون و زمان‌بندی
فرآیندهای پشتیبان‌گیری باید خودکار انجام شوند تا در زمان مشخص، بدون نیاز به دخالت انسانی، اجرا شوند. با زمان‌بندی درست می‌توان این عملیات را در ساعات کم‌ترافیک انجام داد تا سرویس‌ها دچار اختلال نشوند. گزارش‌گیری منظم نیز تضمین می‌کند پشتیبان‌گیری در شرایط اضطراری همیشه در وضعیت آماده‌باش باقی بماند.
۵) امنیت و صحت داده
داده‌های پشتیبان باید در تمام مراحل از انتقال تا ذخیره‌سازی، رمزنگاری شوند. دسترسی به نسخه‌های پشتیبان باید محدود باشد و داده‌ها در برابر تغییرات ناخواسته محافظت شوند. این اقدامات، به‌ویژه برای پشتیبان‌گیری از اطلاعات حساس، ضروری هستند.
۶) تست‌های دوره‌ای بازیابی (Restore Drill)
باید به‌طور دوره‌ای بازیابی اطلاعات را در یک محیط کنترل‌شده تمرین کنید. این آزمون‌ها کمک می‌کنند تا مطمین شوید هنگام وقوع بحران، بازیابی در زمان تعیین‌شده و بدون مشکل انجام می‌شود.
۷) ارزیابی مداوم و بهبود
هیچ برنامه‌ای همیشه کامل نیست. با بررسی شاخص‌هایی مثل مدت‌زمان بازیابی، درصد موفقیت عملیات و رشد حجم داده، می‌توانید نقاط ضعف را پیدا کرده و بهبود دهید. هم‌چنین با آموزش تیم‌ها و به‌روزرسانی مستندات، برنامه شما همیشه با نیازهای واقعی کسب‌وکار هم‌راستا خواهد بود.
وقتی بکاپ گیری در بحران را بر پایه زیرساخت ابری و سیاست‌های دقیق طراحی می‌کنید و از راهکارهایی مانند ذخیره‌سازی چندشهری بهره می‌گیرید، هم آمادگی فنی سازمان افزایش می‌یابد و هم بازیابی داده‌ها پس از فاجعه سریع‌تر و قابل‌اعتمادتر انجام می‌شود. نتیجه‌ی نهایی، کاهش چشم‌گیر Downtime و داشتن یک راهکار بازیابی از بحران عملیاتی است که می‌تواند در لحظه‌ی نیاز، از کسب‌وکار شما محافظت کند.
آشنایی با نکات کلیدی برای کاهش Downtime در بحران
برای کاهش واقعی Downtime در زمان بحران، باید فرآیند بکاپ گیری در بحران را به شکلی دقیق، خودکار و قابل‌اعتماد طراحی و اجرا کرد. استفاده از فضای ابری برای بکاپ‌گیری به شما کمک می‌کند تا زمان بازیابی را به حداقل برسانید و سرویس را سریع‌تر به وضعیت پایدار بازگردانید.
زمانی که پشتیبان‌گیری به‌شکل افزایشی و مطابق با الگوی بار کاری سیستم زمان‌بندی شود، کمترین تداخل را با عملکرد روزانه خواهد داشت. در کنار آن، فعال‌سازی قفل تغییرناپذیر (WORM) و رمزنگاری داده‌ها، به حفاظت از داده‌ها در بحران و امنیت پشتیبان‌گیری از اطلاعات حساس کمک می‌کند.
تعیین اهداف واقع‌بینانه برای RPO و RTO، هماهنگ با سطح توافق‌نامه خدمات (SLA)، به همراه مستندسازی دقیق سناریوهای Failover و Failback، باعث می‌شود فرآیند بازیابی داده‌ها پس از فاجعه با سرعت و دقت بالاتری انجام شود. در کنار این‌ها، اجرای مستمر سیاست‌های بازیابی در بحران به شما اطمینان می‌دهد که پشتیبان‌گیری در شرایط اضطراری همیشه آماده است.
در عمل، اگر این اجزا را به‌درستی و بر پایه زیرساخت ابری مانند آروان‌کلاد پیاده‌سازی کنید، زمان توقف سرویس (Downtime) به حداقل می‌رسد و کسب‌وکار شما در برابر بحران‌ها مقاوم‌تر خواهد بود. این‌جاست که استراتژی‌های پشتیبان‌گیری در بحران از یک برنامه روی کاغذ، به یک مزیت واقعی و عملیاتی تبدیل می‌شوند.
ابزارهای مناسب برای بکاپ‌گیری در بحران
انتخاب ابزار درست، نیمی از مسیر بکاپ گیری در بحران است. در ادامه با مجموعه‌ای از سرویس‌های ابری و نرم‌افزارهای تخصصی آشنا می‌شویم که می‌توانند در زمان بحران، نقش کلیدی در پشتیبان‌گیری در شرایط اضطراری و بازیابی داده‌ها پس از فاجعه ایفا کنند.
زیرساخت ابری آروان‌کلاد
زیرساخت ابری آروان‌کلاد راهکاری قابل‌اتکا برای اجرای بکاپ گیری در بحران و طراحی یک راهکار بازیابی از بحران است. این سرویس با پشتیبانی از ذخیره‌سازی چندشهری، انتقال خودکار ترافیک بین مناطق و سازگاری با معماری‌های سنتی، امکان بازیابی سریع و بدون اختلال را فراهم می‌کند.
با استفاده از آبجکت‌استوریج سازگار با S3، رمزنگاری داده‌ها، نسخه‌نگاری و فضای ذخیره‌سازی نامحدود، می‌توان پشتیبان‌گیری از داده‌های مهم را به‌سادگی انجام داد. هنگام بروز اختلال، زیرساخت آروان‌کلاد به‌طور هوشمند ترافیک را از نقاط سالم هدایت کرده و زمان Downtime را به حداقل می‌رساند.
AWS
سرویس‌هایی مثل S3 ،Glacier ،AWS Backup و اسنپ‌شات‌های EBS، امکان ذخیره‌سازی لایه‌ای، نسخه‌بندی و تکرار بین‌منطقه‌ای را فراهم می‌کنند. این زیرساخت انعطاف‌پذیر، به کاهش RPO و RTO کمک می‌کند و اجرای پشتیبان‌گیری در شرایط اضطراری را ساده‌تر می‌سازد.
Google Cloud
Cloud Storage در مدل‌های مختلف (استاندارد، منطقه‌ای و چندمنطقه‌ای) همراه با Backup and DR، امکاناتی کامل برای بکاپ گیری در بحران ارایه می‌دهد. زمان‌بندی خودکار و یکپارچگی با سرویس‌های گوگل، سرعت بازیابی داده‌ها پس از فاجعه را بالا می‌برد.
Microsoft Azure
با استفاده از Azure Backup و Recovery Services Vault، می‌توان از ماشین‌های مجازی، پایگاه‌داده‌ها و فایل‌سرورها نسخه‌ی پشتیبان تهیه کرد. امکاناتی مانند افزونگی جغرافیایی و رمزنگاری، حفاظت از داده‌ها در بحران را تضمین می‌کنند.
Veeam
نرم‌افزاری حرفه‌ای برای بکاپ و ریکاوری در محیط‌های ابری، فیزیکی و مجازی است. با پشتیبانی از رمزنگاری و تست خودکار بازیابی، گزینه‌ای قابل اعتماد برای پشتیبان‌گیری از اطلاعات حساس محسوب می‌شود.
Acronis Cyber Protect
ترکیبی از بکاپ‌گیری، امنیت سایبری و مدیریت Patchهاست که برای سرورها و Endpointها استفاده می‌شود. سیاست‌های نگه‌داری نسخه‌ی انعطاف‌پذیر آن، پشتیبان‌گیری را ساده و قابل‌مدیریت می‌کند.
Velero (برای Kubernetes)
ابزاری متن‌باز برای بکاپ و بازیابی منابع در خوشه‌های Kubernetes است که به‌خوبی با فضای ابری ادغام می‌شود و برای برنامه‌ریزی بازیابی از بحران بسیار کاربردی است.
Borg / Restic / Duplicati (اوپن‌سورس)
ابزارهای سبک، ایمن و مقرون‌به‌صرفه‌ای هستند که از رمزنگاری، فشرده‌سازی و اتصال به فضای ذخیره‌سازی ابری پشتیبانی می‌کنند. گزینه‌ای مناسب برای تیم‌های فنی با نیاز به پیاده‌سازی سریع و مستقل.
برای رسیدن به پایداری داده‌ها و کاهش ریسک، ترکیبی از خدمات ابری (مانند ArvanCloud ،AWS ،Google Cloud) و نرم‌افزارهای تخصصی (مثل Veeam، Acronis یا Velero) انتخابی هوشمندانه است. این ابزارها با اتوماسیون، ذخیره‌سازی در نقاط مختلف جغرافیایی و زمان‌بندی هوشمند، از داده‌های حیاتی شما محافظت می‌کنند و فرآیند بازیابی داده‌ها پس از فاجعه را ساده و سریع می‌سازند.
جمع‌بندی
سازمان‌هایی که بکاپ گیری در بحران را به یک فرآیند پیش‌گیرانه تبدیل می‌کنند، نه‌تنها از داده‌های حیاتی خود محافظت می‌کنند، بلکه زیرساختی قابل اتکا برای رشد و تداوم کسب‌وکار می‌سازند. به‌جای واکنش پس از وقوع حادثه، بهتر است با نگاهی آینده‌نگرانه عمل کنید. استفاده از فضای ابری برای بکاپ‌گیری، طراحی ذخیره‌سازی چندشهری برای تاب‌آوری و اجرای منظم سیاست‌های بازیابی در بحران، سه پایه کلیدی در کاهش ریسک و حفظ پایداری داده‌ها هستند. حالا زمان اقدام است؛ ابزار مناسب را انتخاب کرده، اهداف بازیابی را تعریف و فرآیندها را خودکار کنید.
