بهترین توزیع‌های لینوکس؛ بررسی مزایا و معایب محبوب‌ترین نسخه‌ها

در دنیای نرم‌افزارهای متن‌باز، لینوکس از پایدارترین و امن‌ترین سیستم‌عامل‌ها شناخته می‌شود. اما چیزی که این اکوسیستم را منحصربه‌فرد کرده، وجود «توزیع‌های لینوکس» یا همان Linux Distributions است؛ نسخه‌هایی متنوع که هرکدام با هدف و ویژگی خاصی توسعه یافته‌اند. از محیط‌های کاربرپسند مانند Ubuntu گرفته تا نسخه‌های حرفه‌ای‌تر مثل CentOS و Debian، این توزیع‌ها باعث شده‌اند لینوکس برای همه‌ی کاربران، از مبتدی تا مدیران سرور، دست‌یافتنی باشد.

در ادامه با مقایسه‌ی توزیع‌های لینوکس و بررسی ویژگی‌های هر Linux Distro، شما را در این مسیر راهنمایی خواهیم کرد. برای آشنایی با برترین‌های سیستم‌عامل لینوکس ادامه‌ی مطلب را از دست ندهید.

دلیل تنوع توزیع‌های لینوکس چیست؟

دلیل اصلی این تنوع گسترده، ماهیت آزاد سیستم‌عامل متن‌باز است که به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد تا براساس نیازهای خاص، شاخه‌های جدیدی ایجاد کنند. برای مثال، اولویت‌های یک مدیر سرور که به دنبال نهایت امنیت و پایداری است، کاملن با نیازهای یک کاربر خانگی تفاوت دارد. همین تفاوت در اهداف و کاربری‌ها باعث شده تا صدها Linux Distro مختلف ایجاد شوند که هر کدام به‌طور تخصصی، پاسخی به هر یک از این نیازهای مختلف است.

علاوه‌بر نیاز کاربران، تفاوت‌های فنی و ساختاری نیز نقش مهمی در این گستردگی دارند. سیاست‌های متفاوت در چرخه‌ی انتشار آپدیت‌ها (مانند مدل‌های همیشه به‌روز یا Rolling در برابر نسخه‌های پایدار و طولانی‌مدت)، نوع سیستم مدیریت بسته‌ها (مثل APT در دبیان یا DNF در فدورا) و هم‌چنین وسعت جامعه‌ی کاربری برای ارایه‌ی مستندات و پشتیبانی، از جمله مواردی هستند که لزوم انتخاب توزیع لینوکس مناسب را پررنگ‌تر می‌کنند. درک همین تفاوت‌ها است که به شما کمک می‌کند تا در مسیر یافتن بهترین توزیع‌های لینوکس، گزینه‌ای را برگزینید که با سطح دانش فنی و انتظارات شما هم‌خوانی داشته باشد.

معیارهای انتخاب بهترین توزیع‌ لینوکس

قبل از این‌که به سراغ معرفی گزینه‌های مختلف برویم، باید بدانیم که چه فاکتورهایی یک توزیع لینوکس را به گزینه‌ی ایده‌آل تبدیل می‌کند. در واقع، هیچ «بهترین» مطلقی وجود ندارد و همه‌چیز به اولویت‌های شما در انتخاب توزیع لینوکس بستگی دارد. در ادامه مهم‌ترین این معیارها را بررسی می‌کنیم.

1. پایداری و امنیت

اگر هدف شما راه‌اندازی یک سرویس مهم یا استفاده از توزیع لینوکس برای سرور است، پایداری (Stability) حرف اول را می‌زند. توزیع‌هایی که چرخه‌ی انتشار کندتری دارند معمولن پایدارتر هستند، زیرا بسته‌ها مدت‌زمان بیش‌تری تست می‌شوند. هم‌چنین، دریافت سریع به‌روزرسانی‌های امنیتی در این سیستم‌عامل متن‌باز یک ضرورت است.

2. سطح دانش کاربری

اگر در دنیای سیستم‌عامل لینوکس کاربر حرفه‌ای یا تازه‌کار محسوب شوید، می‌توانید توزیعی را انتخاب کنید که با  سطح دانش فنی شما مطابقت داشته باشد. برخی توزیع‌ها با رابط کاربری گرافیکی ساده و ابزارهای پیش‌فرض، برای تازه‌کارها گزینه بهتری هستند، در حالی که برخی دیگر به دانش عمیق خط فرمان نیاز دارند.

3. هدف استفاده (دسکتاپ یا سرور)

نیازهای یک سیستم دسکتاپ (پشتیبانی از کارت گرافیک، محیط بصری زیبا، نرم‌افزارهای آفیس و مدیا) کاملن با نیازهای سروری (حداقل مصرف منابع، نیاز نداشتن به محیط گرافیکی، سرویس‌های شبکه) متفاوت است. در نتیجه، درک دقیق هدف نهایی پیش از انتخاب توزیع لینوکس بسیار اهمیت دارد؛ چرا که استفاده اشتباه از یک نسخه‌ی دسکتاپ در محیط سرور، تنها منجر به هدررفت منابع ارزشمند و کاهش امنیت می‌شود.

4. مدیریت بسته‌ها و مخازن نرم‌افزاری

شیوه‌ی نصب، به‌روزرسانی و حذف نرم‌افزارها در توزیع‌های مختلف متفاوت است (برای مثال، APT در مقابل DNF یا Pacman). هم‌چنین غنی بودن مخازن نرم‌افزاری رسمی یک توزیع، شما را از کامپایل دستی برنامه‌ها بی‌نیاز می‌کند.

5. جامعه کاربری و پشتیبانی

یک جامعه‌ی کاربری فعال به معنای دسترسی سریع‌تر به پاسخ سوالات در انجمن‌ها، وجود مستندات قوی و رفع سریع‌تر باگ‌هاست. این مورد در مقایسه‌ی توزیع‌های لینوکس برای استفاده‌های تجاری بسیار اهمیت دارد.

6. سبک بودن و سخت‌افزار مورد نیاز

اگر قصد دارید لینوکس را روی یک سخت‌افزار قدیمی یا ضعیف نصب کنید، باید به سراغ توزیع‌هایی بروید که محیط‌های سبک‌تری (مثل XFCE یا LXQt) دارند تا منابع سیستم بیهوده هدر نرود.

در نهایت، ترکیب متناسب این معیارها با نیاز واقعی شما، مسیر رسیدن به یکی از بهترین توزیع‌های لینوکس را هموار می‌کند.

بهترین توزیع‌های لینوکس برای کاربران تازه‌کار

برای کاربرانی که قصد دارند برای اولین بار از ویندوز یا مک به دنیای سیستم‌عامل متن‌باز مهاجرت کنند، سادگی استفاده و شباهت بصری به محیط‌های آشنا، مهم‌ترین معیار است. خوشبختانه، بسیاری از توزیع‌ها با هدف ارایه‌ی تجربه‌ای بی‌دردسر طراحی شده‌اند. در ادامه، چهار مورد از بهترین توزیع‌های لینوکس برای شروع را بررسی می‌کنیم.

1. اوبونتو (Ubuntu)

اوبونتو شناخته‌شده‌ترین نام در میان توزیع‌های لینوکس است و اغلب به‌عنوان دروازه‌ی ورود به این سیستم‌عامل شناخته می‌شود. این توزیع به‌دلیل داشتن جامعه‌ی کاربری بسیار وسیع (از جمله انجمن‌های فعال فارسی)، نصب آسان درایورها و پشتیبانی گسترده‌ی نرم‌افزاری، انتخابی مطمین است. اگر می‌خواهید دقیق‌تر بدانید که چرا این توزیع تا این حد محبوب شد، پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ی اوبونتو چیست را مطالعه کنید.

از مهم‌ترین مزایای اوبونتو نسبت به ویندوز می‌توان به امنیت بالاتر، رایگان بودن و رهایی از آپدیت‌های اجباری و گاه آزاردهنده اشاره کرد. البته باید در نظر داشت که نسخه‌ی اصلی این توزیع با محیط دسکتاپ گنوم، نیاز سخت‌افزاری متوسطی دارد و برای اجرای روان نیازمند رم و پردازنده‌ی به‌روز است.

2. لینوکس مینت (Linux Mint)

بسیاری از کاربران، مینت را حتا از اوبونتو هم برای تازه‌کارها مناسب‌تر می‌دانند. دلیل آن، محیط دسکتاپ «سینامون» (Cinnamon) است که شباهت بسیاری به ساختار سنتی ویندوز (منوی استارت، تسک‌بار و…) دارد. مینت بر پایه‌ی اوبونتو شکل گرفت، بنابراین از همان مخازن غنی نرم‌افزاری بهره می‌برد.

 یکی دیگر از مزایای کلیدی مینت، ارایه‌ی پیش‌فرض کدک‌های صوتی و تصویری است که کاربران را از انجام تنظیمات اولیه‌ی خسته‌کننده بی‌نیاز می‌سازد. هم‌چنین به‌دلیل محبوبیت بالای این توزیع، جامعه‌ی کاربری فعالی دارد و منابع آموزشی فارسی فراوانی برای آن در دسترس است.

3. زورین او‌اس (Zorin OS)

اگر هدف اصلی شما از انتخاب توزیع لینوکس، داشتن زیباترین و شبیه‌ترین محیط به ویندوز ۱۰/۱۱ یا مک‌او‌اس است، Zorin OS بهترین گزینه محسوب می‌شود. این توزیع به‌طور خاص برای کاهش اصطکاک مهاجرت کاربران طراحی شده و ابزارهایی برای اجرای آسان‌تر برنامه‌های ویندوزی (از طریق Wine) دارد.

4. لینوکس لایت (Linux Lite)

این Linux Distro برای احیای سخت‌افزارهای قدیمی طراحی شده است. اگر یک لپ‌تاپ قدیمی دارید که دیگر توان اجرای ویندوز ۱۱ را ندارد، لینوکس لایت با رابط کاربری ساده و آشنای خود، سرعتی دوباره به آن می‌بخشد.

در نهایت، مقایسه‌ی توزیع‌های لینوکس برای مبتدیان نشان می‌دهد که اوبونتو و مینت، بهترین گزینه‌ها برای شروع یادگیری سیستم‌عامل لینوکس هستند.

بهترین توزیع‌های لینوکس برای استفاده به‌عنوان سرور

انتخاب یک توزیع لینوکس برای سرور، فرآیند متفاوتی نسبت به دسکتاپ دارد. در این‌جا، زیبایی ظاهری جای خود را به پایداری، امنیت، کارایی و مدیریت‌پذیری می‌دهد. سرورها معمولن محیط گرافیکی (GUI) ندارند و تمام تعاملات از طریق خط فرمان (CLI) شکل می‌گیرد تا منابع سیستم صرف پردازش‌های اصلی شود. در ادامه، استانداردهای صنعت در حوزه‌ی سرور را بررسی می‌کنیم.

1. دبیان (Debian Stable)

دبیان به پایداری افسانه‌ای‌اش مشهور است. این توزیع پایه و اساس بسیاری از توزیع‌های دیگر (از جمله اوبونتو) است. نسخه‌ی پایدار (Stable) دبیان، دوره‌های تست طولانی را می‌گذراند و برای سرورهایی که نیاز به آپ‌تایم (Uptime) بالا و کم‌ترین تغییرات را دارند، ایده‌آل است. علاوه‌بر این، دبیان از یک سیستم مدیریت بسته‌ی بسیار قدرت‌مند (APT) و مخازن بزرگ نرم‌افزاری بهره می‌برد که تمامی بسته‌های آن به‌طور دقیق و کامل تست شده‌اند.

2. اوبونتو سرور (Ubuntu Server)

اوبونتو سرور، محبوب‌ترین گزینه برای محیط‌های مدرن ابری و کانتینری مانند Docker و Kubernetes به‌شمار می‌رود. این توزیع برخلاف دبیان، چرخه‌ی انتشار سریع‌تری دارد که دسترسی به جدیدترین فناوری‌ها را ممکن می‌سازد. در عین حال، نسخه‌های LTS (با پشتیبانی بلندمدت) آن، با تضمین دریافت آپدیت‌های امنیتی تا ۵ سال، خیال مدیران سیستم را از پایداری و امنیت در طولانی‌مدت راحت می‌کند.

CentOS / Rocky Linux / AlmaLinux .3

تا پیش از تغییر سیاست‌های ردهت، CentOS انتخاب اول بسیاری از مدیران سرور بود. اکنون، Rocky Linux و AlmaLinux به‌عنوان جایگزین‌های شایسته و سازگار با Red Hat Enterprise Linux ظهور کرده‌اند. این توزیع‌ها برای محیط‌های سازمانی که نیاز به استانداردهای RHEL دارند اما نمی‌خواهند هزینه‌ی لایسنس بپردازند، گزینه‌ی اول هستند.

4. اوپن‌سوزه لیپ (openSUSE Leap)

این توزیع توانسته است تعادل بسیار خوبی میان پایداری مورد نیاز نسخه‌های سرور سازمانی (مانند SUSE Linux Enterprise) و ارایه‌ی بسته‌های نرم‌افزاری به‌روزتر برای جامعه‌ی کاربری برقرار کند. یکی از نقاط قوت برجسته‌ی آن، ابزار مدیریتی قدرت‌مند YaST محسوب می‌شود که فرآیند پیکربندی و مدیریت سیستم را حتا برای کارهای پیچیده بسیار متمرکز و آسان‌تر می‌کند.

در نهایت، برای انتخاب توزیع لینوکس مناسب سرور، باید به اکوسیستم نرم‌افزاری مورد نیاز و تجربه‌ی تیم فنی خود توجه کنید. در بسیاری از موارد، سیستم‌عامل لینوکس انتخابی برای زیرساخت‌های ابری، اوبونتو یا یکی از مشتقات RHEL است. توجه داشته باشید که اگر قصد خرید سرور مجازی لینوکس را دارید، انتخاب توزیعی پایدار و امن مانند اوبونتو می‌تواند عملکرد و مدیریت سرور را به شکل چشم‌گیری بهبود دهد.

بهترین توزیع‌های لینوکس برای سخت‌افزارهای ضعیف

یکی از بزرگ‌ترین مزایای سیستم‌عامل متن‌باز، توانایی آن در اجرا روی سخت‌افزارهایی است که سیستم‌عامل‌های تجاری مدرن آن‌ها را رها کرده‌اند. اگر یک لپ‌تاپ یا کامپیوتر قدیمی دارید که در گوشه‌ای خاک می‌خورد، می‌توانید با انتخاب توزیع لینوکس مناسب، جانی دوباره به آن ببخشید. در ادامه، سبک‌ترین گزینه‌ها را در میان توزیع‌های لینوکس بررسی می‌کنیم.

1. پاپی لینوکس (Puppy Linux)

پاپی لینوکس یک توزیع منحصربه‌فرد است که به‌گونه‌ای طراحی شده تا به‌طور کامل در حافظه رم (RAM) بارگذاری شود. این ویژگی سرعت اجرای فوق‌العاده بالای آن را روی سیستم‌های قدیمی ارایه می‌دهد.

• حداقل سخت‌افزار: پردازنده ۳۰۰ مگاهرتز، ۲۵۶ مگابایت رم.
• نقاط قوت: بسیار سریع، قابل حمل (اجرا از روی فلش USB)، حجم بسیار کم (حدود ۳۰۰ مگابایت).
• محدودیت‌ها: رابط کاربری کمی قدیمی.

2. آنتی‌ایکس (antiX)

antiX یکی دیگر از توزیع‌های بسیار سبک مبتنی بر دبیان است که کاملن بدون systemd (یک سیستم init که برخی آن را سنگین می‌دانند) عرضه می‌شود. این توزیع برای سیستم‌های بسیار قدیمی گزینه‌ای عالی به‌شمار می‌رود.

• حداقل سخت‌افزار: پردازنده پنتیوم ۳، ۲۵۶ مگابایت رم.
• نقاط قوت: پایداری بالا (به‌دلیل پایه‌ی دبیان)، بسیار کارآمد و سریع روی سخت‌افزارهای بسیار قدیمی.
• محدودیت‌ها: نیاز محیط کاربری پیش‌فرض به پیکربندی.

3. بودی لینوکس (Bodhi Linux)

بودی لینوکس با استفاده از محیط دسکتاپ اختصاصی خود به نام Moksha (که بر پایه‌ی Enlightenment است)، تعادلی عالی بین زیبایی بصری و سبک بودن برقرار کرد. این توزیع بر پایه‌ی اوبونتو است، بنابراین به مخازن غنی نرم‌افزاری دسترسی دارد.

• حداقل سخت‌افزار: پردازنده ۵۰۰ مگاهرتز، ۵۱۲ مگابایت رم.
• نقاط قوت: ظاهر مدرن و زیبا در عین سبک بودن، پایه‌ی قدرت‌مند اوبونتو.
• محدودیت‌ها: تعداد نرم‌افزارهای پیش‌فرض نصب‌شده کم است و کاربر باید خودش برنامه‌های مورد نیاز را نصب کند.

این توزیع‌ها ثابت می‌کنند که برای داشتن یک تجربه‌ی کاربری روان، همیشه نیاز به خرید سخت‌افزار جدید نیست؛ گاهی تنها کافی است یکی از توزیع‌های مناسب لینوکس را پیدا کنید.

مقایسه محبوب‌ترین توزیع‌های لینوکس

برای ساده‌تر شدن فرآیند انتخاب توزیع لینوکس، در این بخش به مقایسه‌ی محبوب‌ترین توزیع‌های لینوکس می‌پردازیم تا تفاوت‌های بنیادی این Linux Distroها را براساس معیارهای کلیدی ارزیابی کنید.

این جدول تنها بخش کوچکی از دنیای وسیع سیستم‌عامل لینوکس را نشان می‌دهد، اما برای بیش‌تر کاربران، نقطه‌ی شروع مناسبی جهت یافتن یکی از بهترین توزیع‌های لینوکس متناسب با نیازشان است.

چگونه بهترین توزیع لینوکس را انتخاب کنیم؟

مسیر رسیدن به گزینه‌ی ایده‌آل با یک نیازسنجی دقیق آغاز می‌شود. اگر به‌درستی درک کرده باشید که اصول توزیع لینوکس چیست و چه تفاوت‌هایی در فلسفه‌ی آن‌ها نهفته است، نیمی از راه را رفته‌اید. برای انتخاب توزیع لینوکس مناسب، ابتدا باید هدف نهایی خود را شفاف کنید؛ آیا یک توسعه‌دهنده هستید که به جدیدترین ابزارها نیاز دارد، یا مدیر سیستمی که به‌دنبال یک توزیع لینوکس برای سرور با نهایت پایداری است؟ هم‌چنین، ارزیابی صادقانه‌ی سطح دانش فنی‌ نیز اهمیت دارد. برخی توزیع‌ها نیازمند کلنجار رفتن با خط فرمان هستند، در حالی که برخی دیگر تجربه‌ای کاملن گرافیکی و مشابه سیستم‌های تجاری ارایه می‌دهند.

فاکتور مهم دیگر، سخت‌افزار شماست. اجرای مدرن‌ترین محیط‌های دسکتاپ روی سیستم‌های قدیمی، می‌تواند تجربه‌ی شما از سیستم‌عامل لینوکس را کند و ناخوشایند کند. پیش از تصمیم نهایی، حتمن لیست سخت‌افزار مورد نیاز هر Linux Distro را چک کنید. توصیه‌ی نهایی ما این است که با استفاده از قابلیت اجرای زنده (Live) بدون نصب، یک ماشین مجازی تستی بسازید. فراموش نکنید که در دنیای متن‌باز، بهترین توزیع‌های لینوکس آن‌هایی هستند که پاسخ‌گوی نیازهای منحصربه‌فرد شما باشند، نه محبوب‌ترین گزینه‌های موجود در بازار.

نتیجه‌گیری

در این مقاله سعی کردیم با مقایسه‌ی توزیع‌های لینوکس محبوب در دسته‌بندی‌های مختلف، نشان دهیم که هیچ نسخه‌ی واحدی برای همه وجود ندارد. در واقع بهترین توزیع‌های لینوکس برای شما، آن‌هایی هستند که با سطح دانش فنی، قدرت سخت‌افزاری و هدف نهایی‌ شما هم‌خوانی کامل داشته باشند. فراموش نکنید که زیبایی دنیای سیستم‌عامل متن‌باز در همین آزادی بی‌حدومرز برای آزمون و خطا است. بنابراین می‌توانید گزینه‌های مختلف را بررسی و تست کنید تا در نهایت به مطمین‌ترین و راحت‌ترین توزیع لینوکس برای نیازهای خود برسید.