رایانش ابری دسترسی به خدماتی مانند سرور، فضای ذخیره‌سازی، پایگاه داده، شبکه، نرم‌افزار و ابزارهای تحلیلی از طریق اینترنت را فراهم می‌کند. این خدمات به شما امکان می‌دهند بدون خرید تجهیزات، فقط به‌اندازه‌ی نیاز از منابع استفاده کنید و در هر زمان آن را افزایش یا کاهش دهید.
برای کسب‌وکارها، رایانش ابری راه‌اندازی سریع پروژه‌ها، کاهش محسوس هزینه‌های عملیاتی و مدیریت بهینه‌ی منابع فناوری اطلاعات را ممکن می‌کند. سازمان‌ها می‌توانند با استفاده از محصولات ابری آروان‌کلاد، به سرویس‌هایی مانند زیرساخت به‌عنوان سرویس (IaaS) و پلتفرم به‌عنوان سرویس (PaaS) دسترسی پیدا کنند؛ بدون آن‌که درگیر تهیه و نگه‌داری تجهیزات فیزیکی شوند. این روش، تمرکز تیم‌ها را از مسایل فنی به توسعه‌ی کسب‌وکار منتقل می‌کند.
رایانش ابری چیست؟ تعریف و مفهوم اولیه
رایانش ابری مدلی از ارایه‌ی خدمات فناوری اطلاعات است. در این مدل منابعی مانند سرورها، فضای ذخیره‌سازی، پایگاه‌های داده، نرم‌افزارها و ابزارهای تحلیلی از راه اینترنت در اختیار کاربران قرار می‌گیرند. در رایانش ابری، کاربران دیگر نیازی به خرید یا نگه‌داری سخت‌افزار ندارند و تنها بر‌اساس میزان استفاده‌ی خود، هزینه پرداخت می‌کنند. رایانش ابری این امکان را فراهم می‌کند که منابع مورد نیاز زیرساختی در چند دقیقه راه‌اندازی شوند و در هر زمان نیز قابل ارتقا یا کاهش باشند.
اصطلاح «ابر» به سرورهایی اشاره دارد که در مراکز داده (Data Center) نقاط مختلف جهان مستقر شده‌اند و از طریق اینترنت در دسترس قرار می‌گیرند. نرم‌افزارها و پایگاه‌های داده نیز روی همین سرورها اجرا می‌شوند. کاربران بدون آن‌که درگیر جزییات فنی شوند یا بدانند سرورها در کجا قرار دارند، فقط از نتیجه استفاده می‌کنند. نمونه‌ای از این ساختار، استفاده ازسرور ابری است که به سازمان‌ها اجازه می‌دهد بدون نیاز به زیرساخت داخلی، پردازش‌های خود را در بستری امن و مقیاس‌پذیر انجام دهند.
تاریخچه و رشد رایانش ابری
تا اواخر دهه‌ی ۱۹۹۰، ذخیره‌سازی داده‌ها و اجرای نرم‌افزارها فقط با استفاده از سخت‌افزارهای محلی ممکن بود. برای مثال، اگر کسی می‌خواست هزار عکس را نگه‌داری کند، باید یک هارد دیسک بزرگ می‌خرید و آن را به کامپیوتر خود متصل می‌کرد. ولی امروز فقط با یک حساب کاربری در سرویس‌هایی مانند Google Drive یا Microsoft OneDrive، می‌توان همان فایل‌ها را از هرجای دنیا و بدون نیاز به هیچ تجهیزاتی مدیریت کرد. این تحول، پایه‌های شکل‌گیری رایانش ابری را بنا گذاشت.
مفهوم رایانش ابری بر پایه‌ی فناوری‌هایی مانند رایانش توزیع‌شده و معماری کلاینت-سرور شکل گرفت. در این مدل‌ها، پردازش و ذخیره‌سازی به‌جای دستگاه کاربر، روی سرورهای مرکزی انجام می‌شد. در اوایل دهه‌ی ۲۰۰۰، آمازون با راه‌اندازی Amazon Web Services، مدل زیرساخت به‌عنوان سرویس (IaaS) را به‌شکل تجاری عرضه کرد. پس از آن، شرکت‌هایی مانند گوگل، مایکروسافت و IBM وارد این حوزه شدند.
با ظهور Google Cloud و Microsoft Azure در سال ۲۰۰۸ رقابت شدیدی شکل گرفت که رشد سریع مدل‌های خدمات ابری را به‌دنبال داشت. در همین مسیر، استفاده از پلتفرم‌هایی مانند PaaS رایج‌تر شد. اگر مایل باشید با سازوکار این مدل بیش‌تر آشنا شوید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ی پلتفرم ابری چیست را بخوانید که به‌زبان ساده توضیح می‌دهد چگونه این ساختار امکان توسعه و اجرای نرم‌افزار را بدون درگیر شدن با زیرساخت فراهم می‌کند.
انواع رایانش ابری
رایانش ابری به‌طور کلی به سه نوع ابر عمومی، ابر خصوصی و ابر ترکیبی دسته‌بندی می‌شود.
۱. ابر عمومی
زیرساختی است که بین چند کاربر به‌شکل اشتراکی استفاده می‌شود. این مدل برای کسب‌وکارهایی مناسب است که می‌خواهند سریع و با هزینه‌ی کم‌تر به منابع ابری دسترسی داشته باشند.
۲. ابر خصوصی
فقط برای یک سازمان خاص استفاده می‌شود. زیرساخت می‌تواند در محل شرکت یا به‌شکل میزبانی‌شده باشد. این مدل معمولن در سازمان‌هایی کاربرد دارد که حساسیت بیش‌تری روی امنیت یا انطباق دارند.
۳. ابر ترکیبی
این نوع رایانش ابری ترکیبی از دو مدل بالاست. در این روش، بخشی از منابع در ابر خصوصی نگه‌داری می‌شود و بخش دیگر از طریق ابر عمومی در دسترس است. هدف، ایجاد تعادل بین امنیت و مقیاس‌پذیری است.
مدل‌های خدمات رایانش ابری
رایانش ابری در قالب سه مدل اصلی ارایه می‌شود: IaaS، PaaS و SaaS. هر کدام از این مدل‌ها، سطح متفاوتی از کنترل را در اختیار کاربران قرار می‌دهند.
IaaS (زیرساخت به‌عنوان سرویس)
زیرساخت به‌عنوان سرویس (IaaS)، منابع زیرساختی مانند پردازش، ذخیره‌سازی، شبکه و مجازی‌سازی را بر بستر ابری ارایه می‌دهد. سازمان‌ها دیگر نیازی به راه‌اندازی دیتاسنتر ندارند، ولی هم‌چنان مدیریت ماشین‌های مجازی، سیستم‌عامل، داده‌ها و نرم‌افزارها بر عهده خودشان است.
PaaS (پلتفرم به‌عنوان سرویس)
در پلتفرم به‌عنوان سرویس (PaaS)، تمام منابع سخت‌افزاری و نرم‌افزاری لازم برای توسعه‌ی اپلیکیشن از طریق رایانش ابری در اختیار کاربر قرار می‌گیرد. تیم‌های توسعه و عملیات می‌توانند در همین بستر، نرم‌افزارها را طراحی، اجرا و مدیریت کنند، بدون آن‌که مجبور باشند زیرساخت یا پلتفرم موردنیاز را خودشان بسازند یا نگه‌داری کنند. استفاده ازسرویس PaaS راهی سریع و انعطاف‌پذیر برای توسعه اپلیکیشن‌ها فراهم می‌کند.
SaaS (نرم‌افزار به‌عنوان سرویس)
در نرم‌افزار به‌عنوان سرویس (SaaS)، نرم‌افزار به‌شکل کاملن آماده و قابل استفاده از طریق اینترنت در اختیار کاربران قرار می‌گیرد. ارایه‌دهنده‌ی SaaS تمام کارهای مربوط به نصب، به‌روزرسانی، رفع باگ و نگه‌داری سیستم را انجام می‌دهد. کاربر هم فقط از طریق مرورگر وارد می‌شود و بدون نیاز به نصب هیچ نرم‌افزاری از سرویس استفاده می‌کند.
| مدل خدمات ابری | کاربرد اصلی | نمونه‌های معروف |
| IaaS (زیرساخت به‌عنوان سرویس) | فراهم‌کردن منابع پایه مانند سرور، ذخیره‌سازی و شبکه برای راه‌اندازی زیرساخت اختصاصی | Amazon EC2, Microsoft Azure Virtual Machines, Google Compute Engine |
| PaaS (پلتفرم به‌عنوان سرویس) | توسعه و اجرای اپلیکیشن بدون نیاز به مدیریت زیرساخت | Google App Engine, Microsoft Azure App Service, کانتینر ابری آروان‌کلاد |
| SaaS (نرم‌افزار به‌عنوان سرویس) | استفاده مستقیم از نرم‌افزارهای آماده تحت وب | Salesforce, Dropbox, Zoom, Gmail |
مزایای رایانش ابری
رایانش ابری نسبت به روش‌های سنتی فناوری اطلاعات، مزایای متعددی دارد که به بهبود عملکرد، کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری در سازمان‌ها کمک می‌کند.
کاهش هزینه‌های زیرساخت
از مهم‌ترین مزایای رایانش ابری این است که هزینه‌های سنگین راه‌اندازی و نگه‌داری زیرساخت را حذف می‌کند. شرکت‌ها دیگر نیازی به خرید سرور، نرم‌افزار، تجهیزات خنک‌کننده، برق ۲۴ ساعته یا استخدام نیروهای متخصص برای مدیریت دیتاسنتر ندارند. این هزینه‌ها در مدل سنتی به‌سرعت جمع می‌شوند، اما در رایانش ابری، کسب‌وکارها فقط برای منابعی که استفاده می‌کنند هزینه می‌پردازند.
مقیاس‌پذیری بالا
مقیاس‌پذیری یکی از مزایای رایانش ابری است که به کسب‌وکارها اجازه می‌دهد در هر زمان، منابع پردازشی، ذخیره‌سازی یا پهنای باند را بر‌اساس نیاز افزایش یا کاهش دهند. این کار بدون ایجاد تغییر در زیرساخت فنی انجام می‌شود و سرعت واکنش سازمان را بالا می‌برد.
دسترسی‌پذیری از هر مکان
از دیگر مزایای رایانش ابری، امکان دسترسی دایمی به داده‌ها و سرویس‌ها از هر مکان است. کاربران تنها با اتصال به اینترنت، می‌توانند از طریق رایانه، گوشی یا تبلت به منابع مورد نیاز خود دسترسی داشته باشند و کار را از راه دور ادامه دهند.
امنیت و پشتیبان‌گیری
امنیت پیشرفته و پشتیبان‌گیری مداوم از داده‌ها، بخش مهمی از مزایای رایانش ابری را تشکیل می‌دهد. ارایه‌دهندگان این خدمات، اطلاعات را در چند نقطه‌ی مجزا ذخیره می‌کنند و با استفاده از ابزارهای امنیتی مانند رمزنگاری و احراز هویت از آن‌ها محافظت می‌کنند.
رایانش ابری چه چالش‌هایی دارد؟
رایانش ابری با وجود مزایای بسیارش چالش‌هایی هم دارد که البته به‌راحتی قابل مدیریت هستند. آگاهی از این چالش‌ها می‌تواند به انتخاب بهتر کمک کند.
مسایل امنیت و حریم خصوصی
بسیاری از سازمان‌ها نگران امنیت داده‌ها و حریم خصوصی اطلاعات خود بر بستر ابری هستند. ولی بیش‌تر ارایه‌دهندگان معتبر از استانداردهای پیشرفته‌ی رمزنگاری، احراز هویت چندمرحله‌ای و نظارت مداوم برای محافظت از اطلاعات استفاده می‌کنند. بنابراین، انتخاب یک ارایه‌دهنده‌ی مطمین، میزان ریسک را به‌طور قابل توجه کاهش می‌دهد.
وابستگی به اینترنت
دسترسی به خدمات رایانش ابری به اتصال پایدار و باکیفیت اینترنت وابسته است. اگر سرعت یا پایداری اینترنت دچار مشکل شود، دسترسی به سرویس‌ها ممکن است مختل شود. با این حال، این موضوع برای بیش‌تر کاربران به‌ندرت مشکل‌ساز است.
هزینه‌های انتقال داده‌ها
انتقال حجم کلانِ اطلاعات به فضای ابری یا برگرداندن آن به سیستم داخلی، ممکن است هزینه‌بر باشد. با وجود این، استفاده از پلن‌های مناسب، زمان‌بندی دقیق انتقال و مشاوره با ارایه‌دهنده، این هزینه‌ها را کنترل و بهینه می‌کند.
کنترل محدود بر زیرساخت‌ها
در مدل‌های ابری عمومی، کاربران کنترل مستقیمی بر زیرساخت فیزیکی ندارند. با این حال، این ویژگی سبب می‌شود تیم فنی سازمان به‌جای درگیری با نگه‌داری سخت‌افزار، روی توسعه خدمات و فعالیت‌های اصلی تمرکز کند.
چالش‌های هماهنگی و انتقال به ابر
مهاجرت به فضای ابری در ابتدا ممکن است فرآیندی پیچیده به‌نظر برسد. ولی این انتقال معمولن فقط یک‌بار انجام می‌شود و ابزارهایی مانند خدمات مهاجرت آروان‌کلاد، روند این جابه‌جایی را ساده‌تر و سریع‌تر می‌کنند.
کاربردهای رایانش ابری در صنایع مختلف
رایانش ابری در هر صنعتی که نیاز به پردازش اطلاعات، ذخیره‌سازی امن یا دسترسی سریع به منابع دیجیتال داشته باشد، نقش موثری ایفا می‌کند. این فناوری به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا زیرساخت فنی خود را ساده‌تر مدیریت کنند و خدمات بهتری ارایه دهند. در ادامه، برخی از کاربردهای رایانش ابری را در حوزه‌های مختلف بررسی می‌کنیم.
کسب‌وکارهای کوچک و متوسط
رایانش ابری به کسب‌وکارهای کوچک و متوسط کمک می‌کند بدون نیاز به خرید سخت‌افزار یا استخدام تیم فنی، از زیرساخت‌های پیشرفته استفاده کنند. این مدل هزینه‌های فناوری را کاهش می‌دهد و امکان رشد سریع‌تر را فراهم می‌کند.
بهداشت و درمان
در مراکز درمانی، رایانش ابری امکان ذخیره‌سازی ایمن و دسترسی سریع به پرونده‌های پزشکی را فراهم می‌کند. پزشکان می‌توانند از راه دور به سوابق بیماران دسترسی داشته باشند و خدمات درمانی را سریع‌تر ارایه دهند.
آموزش آنلاین
مدارس، دانشگاه‌ها و پلتفرم‌های آموزشی با استفاده از رایانش ابری، زیرساخت لازم برای کلاس‌های مجازی، ویدیوهای آموزشی و آزمون‌های آنلاین را در اختیار دارند. این خدمات بدون نیاز به تجهیزات فیزیکی خاص قابل ارایه‌اند.
خدمات مالی
در صنعت مالی، رایانش ابری به پردازش سریع حجم بالای داده‌ها کمک می‌کند. این فناوری هم‌چنین بستری ایمن برای تبادل اطلاعات، احراز هویت و ارایه‌ی خدمات بانکی و مالی فراهم می‌کند.
بازی و سرگرمی
شرکت‌های فعال در حوزه‌ی بازی‌سازی و رسانه، از رایانش ابری برای ارایه‌ی بازی‌های آنلاین، ذخیره‌سازی فایل‌های حجیم و پخش زنده (استریمینگ) استفاده می‌کنند. این زیرساخت‌ها کمک می‌کند کاربران بدون تاخیر به محتوا دسترسی داشته باشند.
نحوه پیاده‌سازی رایانش ابری در کسب‌وکارها
برای استفاده موثر از رایانش ابری، کسب‌وکارها باید با برنامه‌ریزی دقیق، مراحل مشخصی را طی کنند. در این بخش، سه مرحله‌ی اصلی برای شروع و پیاده‌سازی این فناوری بررسی می‌شود.
انتخاب ارایه‌دهنده مناسب
در گام اول، کسب‌وکار باید نیازهایش را مشخص کند و سپس ارایه‌دهنده‌ای را انتخاب کند که از نظر امنیت، مقیاس‌پذیری، پشتیبانی و هزینه با این نیازها هم‌خوانی دارد. برخی کسب‌وکارها با نیاز سبک‌تر ممکن است به‌جای راه‌اندازی کامل زیرساخت ابری، از گزینه‌هایی مانند خرید VPS برای شروع استفاده کنند.
انتقال داده‌ها و نرم‌افزارها
قبل از انتقال، باید از داده‌ها نسخه‌ی پشتیبان تهیه شود. سپس، با استفاده از ابزارهای مهاجرت، اطلاعات و سیستم‌ها به فضای ابری منتقل می‌شوند.
انتخاب نوع ابر
اگر اولویت با سرعت و هزینه‌ی کم‌تر باشد، ابر عمومی، برای امنیت بیش‌تر، ابر خصوصی و برای انعطاف بیش‌تری که در اختیار سازمان قرار می‌گیرد ابر ترکیبی انتخاب مناسبی است.
تفاوت رایانش ابری با زیرساخت سنتی چیست؟
در مدل سنتی، شرکت‌ها باید برای خرید سرور، تجهیزات شبکه، سیستم‌های خنک‌کننده و نیروی متخصص هزینه‌ی ثابت و سنگینی پرداخت کنند. حتا اگر از گزینه‌هایی مانند سرور اختصاصی استفاده کنند، هم‌چنان هزینه‌های نگه‌داری و ارتقا زیرساخت برعهده‌ی خودشان است. ولی در رایانش ابری، هزینه‌ها بر‌اساس مصرف واقعی محاسبه می‌شوند و نیازی به سرمایه‌گذاری اولیه نیست.
از نظر مقیاس‌پذیری، رایانش ابری انعطاف بسیار بیش‌تری دارد. کسب‌وکار می‌تواند هر زمان که نیاز داشته باشد، منابع را افزایش یا کاهش دهد؛ در حالی‌که در مدل سنتی، افزودن منابع به زمان، فضا و هزینه‌ی اضافی نیاز دارد.
هم‌چنین، رایانش ابری نگه‌داری سیستم‌ها را ساده‌تر می‌کند. ارایه‌دهنده به‌روزرسانی‌ها، پشتیبان‌گیری و امنیت زیرساخت را مدیریت می‌کند و تیم فنی سازمان می‌تواند روی فعالیت‌های اصلی تمرکز کند. این مزیت، بهره‌وری را بالا می‌برد و زمان توسعه خدمات را کاهش می‌دهد.
امنیت در فضای ابری چگونه تامین می‌شود؟
امنیت اطلاعات در رایانش ابری یکی از اولویت‌های اصلی کاربران و ارایه‌دهندگان خدمات است. بیش‌تر سرویس‌های ابری از فناوری‌های رمزنگاری، احراز هویت چندمرحله‌ای و کنترل دسترسی برای محافظت از داده‌ها استفاده می‌کنند.
ارایه‌دهندگان معتبر رایانش ابری معمولن دارای گواهینامه‌های امنیتی بین‌المللی مانند ISO 27001،SOC 2 و GDPR Compliance هستند که نشان می‌دهد زیرساخت‌های آن‌ها از نظر امنیتی بررسی و تایید شده‌اند.
برای کاهش ریسک و محافظت بیش‌تر از داده‌ها، شرکت‌ها سیاست‌هایی مانند محدودسازی سطح دسترسی، استفاده از رمزگذاری در حالت انتقال و ذخیره‌سازی، و نظارت مداوم بر فعالیت‌ها را اجرا می‌کنند.
آینده رایانش ابری و روندهای پیش رو
رایانش ابری در حال حرکت به‌سوی ادغام با فناوری‌های نوظهوری مانند هوش مصنوعی (AI)، یادگیری ماشین (ML) و اینترنت اشیا (IoT) است. این کار به شرکت‌ها امکان می‌دهد حجم بزرگی از داده‌ها را سریع‌تر تحلیل کنند، خدمات هوشمند ارایه دهند و ارتباط بین دستگاه‌ها را در مقیاس بالا مدیریت کنند.
برای مثال، پلتفرم‌های ابری اکنون ابزارهای پردازش زبان طبیعی، تشخیص تصویر و مدل‌سازی پیش‌بینی را به‌شکل آماده ارایه می‌دهند؛ این یعنی شرکت‌ها بدون نیاز به سرمایه‌گذاری سنگین در زیرساخت، می‌توانند از قدرت هوش مصنوعی بهره ببرند.
روند بازار نیز نشان می‌دهد که رایانش ابری به‌سرعت در حال رشد است. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهند که تا سال‌های آینده، سهم خدمات ابری در زیرساخت فناوری اطلاعات سازمان‌ها از مرز ۷۰ درصد عبور خواهد کرد. افزایش تقاضا برای خدمات انعطاف‌پذیر، مقیاس‌پذیر و امن، مسیر رشد این فناوری را هموار کرده است.
نتیجه‌گیری
رایانش ابری به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا زیرساخت‌های فناوری خود را بدون خرید سخت‌افزار و استخدام نیروی تخصصی راه‌اندازی کنند. این مدل با کاهش هزینه، افزایش مقیاس‌پذیری و دسترسی‌پذیری بالا امکان رشد سریع‌تر و مدیریت آسان‌تر منابع را فراهم می‌کند. در عین حال، شناخت دقیق نیازها، انتخاب مدل مناسب و همکاری با ارایه‌دهنده‌ای معتبر، کلید بهره‌برداری موثر از این فناوری است. با گسترش هوش مصنوعی و اینترنت اشیا، نقش رایانش ابری در تحول دیجیتال سازمان‌ها پررنگ‌تر خواهد شد.
